مطالعه جنین زایی سوماتیکی حاصل از برخی اندام های انگور (vitis vinifera l.).

جنین زایی سوماتیکی روشی جدیدی برای اصلاح و بهبود ژنتیکی در انگور است. پاسخ انگور بسته به ژنوتیپ، نوع تنظیم کننده رشد، ریزنمونه و حتی محیط کشت پایه متفاوت است. این فاکتور ها با تحت تاثیر قرار دادن میزان موفقیت در جنین زایی سوماتیکی انگور، سبب شده اند تاکنون هیچ پروتکل عمومی برای این امر توسعه نیابد. لذا، تحقیقی طی سال های 1391 و 1392 جهت جنین زایی سوماتیکی در انگور انجام شد. در این آزمایش کالوس زایی، تولید کالوس جنین زا و تولید جنین سوماتیکی با استفاده از دو اندام برگ و پیچک و سه رقم تجاری انگور(vitis vinifera l.)خوشناو، رشه و فرخی مورد بررسی قرار گرفت. در مرحله کالوس زایی ریزنمونه های برگ و پیچک روی محیط کشت ms به همراه تیمار های هورمونی فاقد تنظیم کننده رشد گیاهی(t1)، 1ppm 2,4-d + 2 ppm ba(t2)، 1ppm naa + 0.2 ppm ba(t3)، 1ppm naa + 1ppm 2,4-d(t4)، 1ppm 2,4-d(t5)، 1.5 ppm 2,4-d + 1ppm ba(t6)، 2 ppm naa + 2 ppm ba + 2 ppm 2,4-d(t7)، 0.5ppm naa + 0.4 ppm ba(t8) کشت شد. رقم رشه در تیمار های t1، t5 و t6 به ترتیب با 4/83 و 7/74 و 1/64 درصد، رقم فرخی در تیمار های t5، t6 و t1 به ترتیب با 2/56، 6/51 و 1/52 درصد و رقم خوشناو در تیمار های t5، t2 و t4 به ترتیب با 5/43، 7/33 و 3/33 درصد بیشترین میزان کالوس زایی را نشان دادند. در مرحله القای کالوس جنین زا نیز کالوس های تولید شده روی محیط کشت ms با تیمار های؛ فاقد تنظیم کننده رشد گیاهی(t1)، 1ppm naa + 1ppm tdz(t2)، 1ppm 2,4-d + 1ppm tdz(t3)، 1ppm ba + 1ppm tdz(t4) و 1ppm tdz(t5) کشت شد. طی این مرحله در رقم خوشناو در تیمار های t3 و t5 به ترتیب با 8/68 و 9/44 درصد، رقم فرخی نیز در تیمار های t3 و t5 به ترتیب با 7/55 و 9/45 درصد و رقم رشه در تیمار های t3 و t5 به ترتیب با 9/53 و 7/38 درصد، کالوس هایی با مورفولوژی جنین زا نشان دادند و برای مرحله جنین زایی سوماتیکی استفاده شد. در مرحله جنین زایی سوماتیکی کالوس های جنین زا بر روی محیط کشت ms به همراه تیمار های هورمونی؛ فاقد تنظیم کننده رشد گیاهی(t1)، 1ppm 2,4-d + 2ppm ba(t2)، 1ppm 2,4-d + 1ppm iba(t3) و 1ppm iba + 3ppm tdz(t4) کشت شدند. در این مرحله بیشترین تعداد جنین های سوماتیکی کروی در کالوس های حاصل از ریزنمونه برگ و رقم خوشناو تشکیل شد. رقم خوشناو با 6/1 و 3/1 عدد، رقم فرخی با 3/1 و 1 عدد و رقم رشه با 1 و 1 عدد جنین سوماتیکی کروی هر سه در تیمار های t2 و t4 بهترین نتیجه را داشتند. در مرحله جنین زایی سوماتیکی، با انجام روشی ابتکاری و جدید القای جنین سوماتیکی با فراوانی بسیار بالایی انجام شد. با زیر کشت کالوس های جنین زای فاقد جنین و دارای جنین در یک محیط کشت دارای انواع مختلف تنظیم کننده های رشد گیاهی با غلظت مشخص سبب شد تعداد جنین های سوماتیکی اولیه به میزان بسیار زیادی افزایش نشان دهند. روش ابتکاری طراحی شده برای این مرحله اعمال تیماری شامل 1ppm 2,4-d + 2ppm ba + 1ppm iba + 2 ppm tdz بود. در نتیجه این روش جدید رقم خوشناو با میانگین تولید 55±582 جنین سوماتیکی کروی بهترین نتیجه، رقم رشه با میانگین تولید 25± 400 عدد جنین سوماتیکی کروی و رقم فرخی با میانگین تولید20± 133 جنین ‏سوماتیکی کروی ضعیف ترین نتیجه را داشتند. همچنین اندام برگ میانگین تولید 46±488 جنین سوماتیکی کروی و اندام پیچک ‏میانگین تولید 38± 256 جنین سوماتیکی کروی را داشتند. در مقایسه بین اثر متقابل ژنوتیپ و اندام نیز رقم خوشناو در اندام برگ با ‏میانگین تولید 42± 749 جنین سوماتیکی کروی بهترین نتیجه را در بین ارقام و اندام ها داشت. ‏در نهایت می توان ابراز داشت که هر سه رقم خوشناو، رشه و فرخی و هر دو اندام برگ و پیچک قادر به تولید جنین سوماتیکی می باشند. تنظیم کننده های رشد 2,4-d، ba، tdz و iba در این تحقیق پاسخ های مناسب را نسبت به مرحله آزمایش نشان دادند. با بکار بردن ترکیب و غلظت مناسب از انواع تنظیم کننده های رشد در قالب دو یا چند نوع از انواع اکسین ها به همراه سیتوکینین ها فراوانی جنین زایی را می توان افزایش داد.